Giữ gìn mạch nguồn Quan họ Bồ Sơn

Quan họ măng non Bồ Sơn tiếp nối giữ gìn di sản quê hương.

Từ đầu thế kỷ XX, các liền anh, liền chị Quan họ Bồ Sơn đã nổi tiếng khắp vùng, tài năng đạt đến trình độ “đặt câu, bẻ giọng”, tiêu biểu là cụ Nguyễn Thị Sim (cụ May), Nguyễn Thị Nguyên, Nguyễn Văn Đua, Nguyễn Văn Viết, Nguyễn Văn Be, Nguyễn Văn Tụy, Tạ Đình Sồi, Nguyễn Thị Khách... Không chỉ nổi tiếng trong cộng đồng Quan họ, các cụ còn truyền dạy cho lớp liền anh, liền chị kế cận trong làng cũng như các nghệ sĩ, diễn viên của Đoàn Quan họ Hà Bắc (nay là Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh).
Một trong những cánh chim đầu đàn của Quan họ Bồ Sơn và của vùng Quan họ tích cực truyền dạy, lan tỏa những làn điệu dân ca là cố nghệ nhân Nguyễn Thị Nguyên. Với chất giọng độc đáo lại dày dặn vốn liếng dân ca, cụ Nguyên được các nhà khoa học, nhà nghiên cứu mời ra Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam truyền dạy những câu Quan họ cổ.
Năm 1960, Câu lạc bộ Quan họ Bồ Sơn được thành lập trên cơ sở Đội văn nghệ của làng. Ban đầu có 10 hội viên, sau đó CLB nhanh chóng thu hút thêm nhiều liền anh, liền chị tham gia, nhất là các nghệ nhân có kinh nghiệm tận tâm truyền dạy. Giai đoạn 1960-1965, làng Quan họ Bồ Sơn vinh dự được nhiều lần đón tiếp các đoàn nghiên cứu đến từ Liên Xô, Nhật Bản, Thụy Điển, Tiệp Khắc... về tìm hiểu văn hóa, phong tục, lề lối ứng xử của người Quan họ. Từ những năm 1970 đến nay, lớp liền anh, liền chị kế cận như: Tạ Thị Hình, Tạ Thị Khánh, Tạ Thị Vợt, Tạ Thị Thoa, Hoàng Thị Vy, Nguyễn Thị Xoay, Lê Thị Thành, Nguyễn Thị Chúc, Vũ Thị Hoa, Nguyễn Thị Thơm, Tạ Thị Ngọt, Vũ Thị Dự, Nguyễn Văn Sĩ, Nguyễn Thị Năm... vẫn không ngừng bền bỉ tiếp nối truyền thống, say mê truyền dạy Quan họ cho lớp trẻ.
Trải bao năm tháng vất vả mưu sinh nhưng liền anh, liền chị Quan họ làng Bò luôn tâm huyết gìn giữ vốn văn hóa quý của quê hương. Người biết nhiều truyền dạy cho người biết ít, lớp trước truyền dạy cho lớp sau, đam mê ca hát, vượt qua khó khăn, nỗ lực bảo tồn di sản. Theo thời gian, tuy tổ chức, nền nếp sinh hoạt có sự thay đổi song mạch nguồn Quan họ Bồ Sơn chưa bao giờ đứt quãng, cơ bản vẫn giữ được nền nếp, sắc thái văn hóa quê hương. Hiếm có làng nào trong vùng thu hút số thành viên tham gia sinh hoạt ca hát đông như ở Bồ Sơn.
Chị hai Nguyễn Thị Hoa, Chủ nhiệm CLB Quan họ khu phố Bồ Sơn cho biết: Câu lạc bộ hiện có hơn 100 thành viên gồm nhiều lứa tuổi, trong đó có nhiều thế hệ nghệ nhân được tôn vinh, tiêu biểu như: Nghệ nhân Nhân dân Tạ Thị Hình; Nghệ nhân Ưu tú Tạ Thị Khánh và 12 nghệ nhân cấp tỉnh. Dưới sự dẫn dắt, truyền lửa của các nghệ nhân gạo cội, CLB duy trì sinh hoạt đều đặn, chủ động tổ chức các hoạt động giao lưu, tích cực tham gia hội thi, hội diễn, liên hoan văn hoá nghệ thuật do các cấp, ngành tổ chức và đạt nhiều giải cao. Đặc biệt, từ năm 1993 đến nay, Bồ Sơn là một trong số ít làng Quan họ gốc đào tạo được nhiều cặp liền anh, liền chị tham dự Hội thi hát Quan họ đầu xuân và thường lọt vòng Chung kết hát đối đáp 150 câu Quan họ cổ.

Mạch nguồn Quan họ Bồ Sơn được trao truyền qua các thế hệ.

Hơn 60 năm duy trì hoạt động, nhiệt huyết trao truyền, gìn giữ di sản với những đóng góp quan trọng vào sự nghiệp bảo tồn và phát huy giá trị Dân ca Quan họ Bắc Ninh, các thành viên CLB Quan họ Bồ Sơn luôn tự hào tiếp nối, phát huy truyền thống, nhiệt tình truyền dạy, đam mê học tập, nghiên cứu, sưu tầm và biên soạn các bài Quan họ cổ. Nghệ sĩ Ưu tú, Nghệ nhân Nhân dân Tạ Thị Hình phấn khởi: Thấy các thế hệ tiếp nối gìn giữ, phát huy mạch nguồn vốn liếng quê hương, chúng tôi mừng lắm! Xưa chúng tôi được các nghệ nhân truyền dạy thì cũng ý thức trách nhiệm phải trao lại cho các em, các cháu trong làng, đặc biệt là tận tâm truyền dạy vốn liếng, đào tạo các cặp tham gia sân chơi đối đáp Quan họ cổ.
Được sự quan tâm hỗ trợ, ủng hộ trực tiếp của cấp ủy, chính quyền địa phương, CLB Quan họ Bồ Sơn ngày càng phát triển về số lượng thành viên và duy trì chất lượng hoạt động đều đặn. Sau khi được tỉnh hỗ trợ xây dựng Nhà chứa Quan họ, CLB Quan họ Bồ Sơn xây dựng nội quy, quy chế hoạt động chặt chẽ, chia thành 2 tổ sinh hoạt 4 lần/tháng. Ngoài hoạt động chủ yếu là truyền dạy, học hỏi văn hóa Quan họ, giao lưu với các CLB Quan họ trong và ngoài tỉnh, CLB còn thường xuyên kết nối với các trường học để tổ chức các hoạt động giáo dục văn hóa, giới thiệu di sản Quan họ đến học sinh, sinh viên, giúp lớp trẻ hiểu và yêu quý hơn về di sản văn hóa của dân tộc, tạo điều kiện để Quan họ lan tỏa và phát triển trong tương lai...
Giữa trung tâm thành phố Bắc Ninh sầm uất vẫn luôn có những khoảng không gian riêng dành cho Quan họ. Các anh hai, chị ba gặp gỡ học hỏi, giao lưu ca hát trong không khí chân tình, cởi mở. Những phút giây say sưa ôn luyện, gặp gỡ ca hát trở thành động lực tinh thần, truyền cảm hứng cho mỗi thành viên không ngừng nỗ lực, tiếp nối truyền thống bảo tồn nghề chơi Quan họ. Điều trân quý hơn cả là nghĩa tình thủy chung bền chặt qua hàng trăm năm giữa làng Bò với các làng kết chạ Khả Lễ (làng Sẻ) và Y-Na (làng Nưa) vẫn được CLB Quan họ Bồ Sơn kế tục gìn giữ, phát huy trong đời sống hôm nay.